Laktasyon Mastit: Emziren kadınlarda memenin ağrılı, şiş ve eritemli hale geldiği bir inflamasyon durumudur. Özellikle doğum sonrası ilk 6 hafta içinde veya en sık emzirmenin ilk üç ayında görülür. Genellikle emzirmede güçlük, yetersiz emme öyküsü olur. Süt birikmesine bağlı olarak lokal bir ödem ve doku inflamasyonu gelişir. Tedavi edilmezse ve bakterilerin üreyebileceği uygun ortam oluştuğu zaman enfektif mastit oluşur. Bu hastalarda apse ve kanda enfeksiyon gözlenebilir.
Hastalarda tek taraflı meme hassasiyeti, memede kızarıklık, >38.5 derece ateş, keyifsizlik, bitkinlik, vücut ağrıları ve başağrısı gözlenebilir. Laktasyonel mastitin derhal tedavi edilmediği durumlarda lokal apse gelişebilir.
Laktasyonel mastitte tedavi hem enfeksiyonu kontrol altına almayı hem de süt akışını devam ettirmeyi hedefler. En önemli ilk adım: Emzirmeye ara verilmemelidir. Enfekte memeden sık sık emzirme veya süt sağma ile drenaj sağlanmalıdır. Meme üzerine ılık kompres uygulamak süt akışını kolaylaştırı. Soğuk kompres ise inflamasyon ve ağrıyı azaltmak için emzirmeden sonra kullanılabilir. Ağrı kesici ve ateş düşürücü güvenle kullanılabilir. Eğer 12-24 saat içinde semptomlarda gerileme yoksa veya hastada ateş, titreme, halsizlik gibi sistemik bulgular var ise Antibiyotik tedavisi başlanılmalıdır
Meme apsesi gelişmiş ise ultrasonografi yapılmalı ve apse drenajı yapılmalıdır.
Tekrarlayan mastitlerde emzirme tekniği, bebeğin memeyi tutuşu, memeyi boşaltma yeterliliği emzirme danışmanlığı ile değerlendirilmeli ve öneriler alınmalıdır.
Periduktal Mastit
Klinik olarak periduktal mastit, meme başı akıntısı, meme başı retraksiyonu, ağrılı veya ağrısız subareolar meme kitlesi, periareolar apse veya meme fistülü ile kendini gösterebilir. Areola bölgesindeki subkutan apse genellikle kendiliğinden boşalır ve daha sonra sıklıkla nükseder. Genellikle 40-50 yaş arasında sigara içen kadınlarda gözlenir. Yapılan çalışmalar, sigaranın etiyolojide doğrudan veya dolaylı olarak doku nekrozu, süt kanallarında hasar ve enfeksiyon gelişimine zemin hazırlayarak mastit oluşumuna yol açar.
Subareolar apse varlığında tedavi ilk basamak antibiyotik tedavisi ve apse drenajından oluşur. Ancak altta yatan periduktal mastit alanı çıkarılmazsa apse aynı yerde tekrarlar ve kendiliğinden meme başı kenarından boşalır. Tedavi de mastite yol açan süt kanalının operasyon ile çıkartılması gereklidir.
Granülomatöz Mastit
Granülomatöz mastit memenin ender görülen iyi huylu bir iltihabı hastalığıdır. Nedeni tam aydınlatılmamıştır. Hormonal dengesizlik, otoimmünite, mikrobiyolojik ajanlar, sigara, tüberküloz veya sarkoidoz gibi enfeksiyonlar ve α1-antitripsin eksikliği gibi çeşitli faktörlerin hastalık etiyolojisinde rol oynadığı öne sürülmüştür. 2 Klinik, radyolojik ve histopatolojik çalışmalar sonucunda altta yatan hastalığın belirlenememesi durumunda İdiyopatik GM (İGM) olarak tanımlanır
Fakat günümüzden en çok kabul edilen sebep otoimmunite yani bağışıklık sistemi olarak kabul edilmektedir. Otoimmün bir süreç, emzirme veya süt birikmesinden kaynaklanan mikro travmanın bir sonucu olarak interstisyel meme dokularında süt proteininin varlığıyla tetiklenir.
Hastaların büyük bir kısmı menapoz öncesi yaştadır ve son 5 yıl içinde doğum ve emzirme hikayesi olduğu bildirilmiştir. Kitle genellikle tek taraflıdır ve memenin herhangi bir kadranında ortaya çıkabilir, ancak üst dış kadranda ve subareolar bölgelerde daha sıktır. Kitle çoğunlukla ağrılı ve hassastır. Üzerini örten ciltte kızarıklık, peau d’orange görünümü ve meme başı çekilmesi ile birlikte görülebilir. Bazı hastalar sadece apse kliniği ile başvurabilirler. Kronik meme apsesi olan olgular zamanla ülserli alanlar, sinüs traktları veya fistüllerle karşımıza çıkabilir. Bazı hastalarda bacak ön yüzlerinde ağrılı sert nodüller (Eritamonodusum) oluşabilir.
Memede kitle palpe etmek genellikle zor olmakla birlikte Peau d’orange görünümü, meme başı asimetrisi, çekilmesi ve koltuk altında lenf bezinin ile birlikte görülmesi inflamatuar meme kanseri ile sıklıkla karıştırılmasına neden olabilir.
İdiyopatik Granülomatöz Mastitin meme kanseri ile ayırıcı tanısı histopatolojik inceleme olmaksızın sadece klinik ve radyolojik olarak neredeyse imkansızdır.
Tanıda USG, Mamografi, Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG), Elastografi gibi radyolojik tetkikler ve İnce İğne Aspirasyon Sitolojisi (İİAS), Tru-cut Biyopsi ve Eksizyonel Biyopsi gibi patolojik incelemeler kullanılır.
İGM hastalığının tanısı nisbeten daha kolay ama tedavisi zordur ve optimal tedavi konusunda henüz literatürde üzerinde uzlaşılmış bir algoritma bulunmamaktadır.
Granülamatöz mastit tedavisinde apse varlığında mutlaka apse drenajı yapılmalıdır. Apse drenajı sonrasında hastaya lezyonun yaygınlığına, şiddetine göre oral steroid tedavisi, lezyon içine steroid enjeksiyonu ya da yüzeyel yani topikal steroid uygulanması önerilir. Tedaviye dirençli vakalarda diğer bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar kullanılabilir. İnatçı olgularda lezyonlara cerrahi uygulanabilir.
İdiopatik Granülomatöz Mastit inatçı, yavaş iyileşen ve tedaviye rağmen tekrarlama riski yüksek olan kronik bir hastalıktır. Mevcut literatür verileri İGM hastalığı için henüz standardize edilmiş bir tedavi protokolü bulunmadığını göstermektedir. Tedavi hastalığın klinik durumuna göre bireysel karar verilmeli, tedavi modaliteleri kombine edilmeli, gerektiğinde birinden diğerine geçilmeli yani bir başka ifade ile tedavilerin birbirlerini tamamlayıcı etkisinden faydalanılmalıdır.
Periduktal Mastit: Meme başına uzanan meme başı arkasındaki süt kanallarının iltihaplanmasıdır. Sıklıkla sigara içen kadınlarda görülür. Kronik ve tekrarlayıcı bir hastalıktır. Meme aşında akıntı, ağrı, şişlik ve bazen kızarıklık yapar. Meme başı çevresinde apse, fistül (iltihaplı kanal) gelişebilir. Enfeksiyona bağlı olmayan kronik inflamatuar bir süreçtir, bazen üstüne bakteriyel enfeksiyon eklenebilir. Tedavisinde sigara kullanımı kesilmeli, doktorunuza başvurmalısınız. Şikayetinize göre doktorunuz antibiyotik ve anti-inflamatuar ilaçlar önerebilir, apse varlığında cerrahi olarak müdahale edebilir.
İnflamatuar Meme Kanseri: Nadir görülen agresif seyirli bir kanserdir. Klinik özellikleri ile iltihabi meme hastalıkları ile karışabilir. Ani başlayan meme şişliği ve kızarıklığı, ciltte portakal kabuğu görünümü, meme derisinde ısı artışı ve gerginlik ile kendini gösterir. Nodül veya kitle olmayabilir. Meme başı çekintisi ve ciltte açık yaralar ileri evrelerde görülebilir. Genellikle koltuk altı lenf bezlerine yayılım gösterirler.
Bu tür meme kanseri iltihabı meme hastalıkları ile karışabildiği için tedaviye kısa sürede cevap vermeyen mastitlerde mutlaka cilt ve meme biyopsisi yapılmalı ve meme kanseri ekarte edilmelidir.